Mazowieckie Centrum Hodowli
i Rozrodu Zwierząt Sp. z o.o.
PL EN

Genetyczna bezrożność bydła – ważna cecha w codziennej pracy hodowcy

Bezrożność i rogatość jest jednym z kryteriów podziałowych bydła. Rogi to możdżenie wyrastające z kości czołowych, okryte puszką rogową i rosną przez całe życie. Rogi u bydła występują powszechnie, chociaż znane są rasy bezrogie. Kształt, grubość i długość są związane z warunkami klimatycznymi. Klimat południowy wpływa dodatnio na długość rogów, natomiast północny powoduje ich wydelikacenie, co związane jest z termoregulacją.

           Obecnie znane są następujące genetycznie bezrożne rasy bydła mięsnego: Aberdeen Angus (odmiana czarna i czerwona), Brangus, rasy mleczne to: fińskie bydło bezrożne, szwedzkie bydło bezrożne i czerwona norweska. W praktyce chowu i hodowli bydła istnieją dwie metody dochodzenia do bezrożności. Pierwsza to dekornizacja rogów metodą chemiczną lub fizyczną. Druga metoda to hodowla ras bezrożnych.

Rogowatość bydła jest cechą recesywną. Osobniki rogate są recesywnymi homozygotami (pp) i kojarzone między sobą dają potomstwo rogate. Bezrożność i jednomaścistość są warunkowane dominującymi (P) allelami, które maskują recesywne (p) allele rogowatości i łaciatości. Takie geny nazywane są recesywnymi.

Wymieniając rasy bezrożne, są one jednomaściste. Cechy rożności i bezrożności są warunkowane jedną parą alleli.

Bydło bezrożne genetycznie znane już było w 3 wieku przed naszą erą, a także w wykopaliskach osad starych kultur znaleziono między czaszkami bydła rogatego czaszki bezrożne.

Gen P decyduje o występowaniu bydła bezrożnego, który może występować w układzie homozygoty PP i heterozygoty Pp.

 

Tabela nr 1. Zasady dziedziczenia bezrożności.

Status rogów

Buhaj

Status rogów

Krowa

Genotyp potomstwa

Fenotyp potomstwa

Genotyp (fenotyp)

Genotyp (fenotyp)

PP (bez rogów)

PP (bez rogów)

100% PP

wszystkie bez rogów

PP (bez rogów)

Pp (bez rogów)

50%PP

50% Pp

wszystkie bez rogów

PP (bez rogów)

pp (rożny)

100% Pp

wszystkie bez rogów

Pp (bez rogów)

Pp (bez rogów)

25% PP

50% Pp

25% pp

bez rogów

bez rogów

rożne

Pp (bez rogów)

pp (rożny)

50% Pp

50% pp

bez rogów

rożne

 

Obecnie genetyczna bezrożność bydła jest cechą bardziej występującą wśród ras mięsnych niż mlecznych.

Genetyczna bezrożność jest cechą funkcjonalną bardzo pożądaną. Rolnicy mają poważne problemy z rogami bydła, wraz ze zmianą technologii utrzymywania na grupowe. Dekornizacja rogów u cieląt wymaga nakładów pracy, terminowości, a przy tym jest stresująca dla młodych zwierząt. Natomiast u dorosłych zwierząt jest zabiegiem trudnym i ryzykownym, a mniej nakładów to większy zysk.

 

Zysk = cena sprzedaży – nakłady

 

 

Droga dochodzenia do bezrożności

Musi nastąpić mutacja, czyli nagła zmiana recesywnego genu p na dominujący P, który pociągnie zmianę fenotypową cechy (bezrożność). Można też zastosować krzyżowanie twórcze z rasami bezrożnymi. Następnie cechę tą należy wykryć u rodzących się cieląt przez hodowcę lub kontrolę użytkowości. Następnie hodowca w swoim stadzie kojarzy rogate krowy z bezrożnym buhajem (PP lub Pp) lub odwrotnie uzyskując potomstwo fenotypowo zgodne
z tabelą. Jest to krzyżowanie wypierające. Na listopadowej w 2010r. wystawie hodowlanej w Hanowerze, na jednym ze stanowisk ta cecha funkcjonalna
u buhaja HO odmiany czerwono – białej DE91640 Lypoll P była akcentowana, że jest heterozygotą Pp bezrożności. Po kojarzeniach z rogatymi krowami da po połowie cieląt rogatych i bezrożnych. Jest to buhaj urodzony w USA, wyceniony w Niemczech. Obecnie jest duże zapotrzebowanie na jego nasienie w Europie i USA.

 

Prace hodowlane nad genetyczną bezrożnością simentali w Niemczech

Prace hodowlane nad tą cechą rozpoczęły się w 1974r. w Bawarskim Instytucie Hodowli Zwierząt w Grub zakupem bezrożnej krowy do swojej obory doświadczalnej. W 1976r. w oborze były dwie bezrożne krowy i cielę. W latach 1981 – 83 po buhajach Haller Pp 14/29196 i Embargo Pp 99/98282 urodziło się odpowiednio 46 i 72% cieląt bezrożnych. Były to prace hodowlane nad simentalem mięsnym. Od 1992r. trwają prace hodowlane nad simentalem dwustronnie użytkowanym. W 1993r. rusza program ET do homozygot PP i badania nad markerami bezrożności. Od 2003 kontrola użytkowości mlecznej i mięsnej ma obowiązek rejestracji cieląt genetycznie bezrożnych.

W 2007 w oborze doświadczalnej w Grub na 50 krów, 17 jest bezrożnych.
W 2002 podczas mojego pobytu takich krów było 8.

Od 2008 na ogólnokrajową wystawę simentali w typie mięsnym są dopuszczane buhaje i krowy z cielętami, które są genetycznie bezrożne.

          Genetyczna bezrożność bydła nie ma wpływu na cechy produkcyjne, gdyż nie ma addytywnego działania genu na te cechy.

 

 

Tabela nr 2. Wyniki produkcyjne krów rasy simentalskiej w oborze doświadczalnej w Grub w 2004 roku.

Krowy

Liczebność

Mleko

[kg]

Tłuszcz

[kg]

Zaw. tłuszczu [%]

Białko

[kg]

Zaw. Białka [%]

Rożne

107,4

7537

295

3,92

264

3,5

Bezrożne

27,9

7578

297

3,91

263

3,47

 

 

 

Rycina nr 1. Korzyści wynikające z bezrożności bydła dla hodowcy.

 

 

- Bezrożność genetyczna

 

Przy obecnych uwarunkowaniach ekonomicznych produkcji bydlęcej genetyczna bezrożność, jako cecha funkcjonalna jest poszukiwanym towarem przez hodowców.

 

                                                                                         

                                                                                                                                                                              autor opracowania:  dr inż. Joachim Kasza